Su doğal formunda kokusuzdur. Basit bir mekanizma gibi görünmekle birlikte sudaki kokunun insan ve hayvanlardaki kimyasal reseptörler tarafından fark edilmesi, sudan kaynaklanabilecek zehirlenme veya diğer tehlikeler için ilk ve en önemli korunma yöntemidir.
Suyun içerisinde yosun, ot, katran, balık, algler, protozoalar, planktonlar ve diğer mikroorganizmalar vb. kaynaklanan kokular olabilir. Su derin tabakalardan geçerken kükürt dioksit, hidrojen sülfür gibi gazların sulara karışmasına bağlı kokular olabilir. Suların korunması ve saklanması sırasında içerisinde bulunduğu depo veya kaplara bağlı kokular da olabilir. Bu kokular suda üreyen mikroorganizmaların ürettiği maddelere bağlı olarak gelişir. Bir takım sabun, deterjan veya endüstriyel atıkların içerisindeki kimyasalların kokularının da sulara karışma olasılığı vardır.
Yöntem
Suyun kokusunun incelenmesi, analizi yapacak kişinin duyusal özellikleri ile ilgili olduğundan kişilerin seçimine özen gösterilmelidir. Bu analiz için çok hassas koku alma özelliği gerekmemekle birlikte duyarsız veya koku almada sorun yaşayan kişiler seçilmemelidir.
Analiz sırasında kokusuz su kullanılmaktadır. Kokusuz su üretmek için özel düzenekler hazırlanabileceği gibi distile + deiyonize sular da bu amaçla kullanılabilir.
Kokusu incelenecek su örneği 500 ml?lik kapaklı, kokusuz cam erlenmayer şişelere 200, 10, 50, 25, 12.5, 6.3, 3.1, 1.6 ve 0.8 ml hacimlerde (veya bunlardan birkaçı) konur ve üzerleri kokusuz su ile 200 ml?ye tamamlanarak kapakları kapatılır. Bu dilüsyonlar sırasıyla 1, 2, 4, 8, 16, 32, 64, 128 ve 256 Threshold Odor Number (TON) olarak numaralanır. Bir erlenmayere sadece kokusuz su kontrol olarak konur. Analiz için genelde 4 farklı dilüsyon alınır (200, 50, 12.5, 3.1) ve koku saptanan dilüsyona göre gerekli diğer dilüsyonlar hazırlanır.
Sabit sıcaklık sağlayan bir su banyosunda tüm erlenmayerler 60ºC?ye kadar ısıtılır. En az su örneği içerenden başlayarak sırasıyla erlenmayerler çalkalanır ve kapakları açılıp hemen koklanır; kokunun hissedildiği en son dilüsyon ve dolayısı ile TON değeri belirlenir. Atık sular ve endüstriyel sular ısıtma sırasında sıklıkla duman oluşumuna ve bu durum biasa neden olabildiğinden opak, koyu renkli veya kırmızı aktinik erlenmayerler kullanılabilir.
Koku analizi yapılacak su örneklerinin plastik/pet şişelerde muhafazası uygun değildir. Kullanılan tüm malzeme (erlenmayer, pipet, kapak) kokusuz olmalı ve bu analiz dışında mümkünse kullanılmamalıdır.
Analiz sırasında herhangi bir nedenle (ısıtma sırasında bozulma, çok aşırı ve toksik gaz üretimi şüphesi gibi) su örneğinin 60ºC?ye kadar ısıtılması uygun değilse analiz 40ºC?de yapılır. Bu sıcaklıkta da risk söz konusu ise oda sıcaklığında analiz denenebilir.
Musluk suları genellikle klorlu olduğundan musluk sularının kokusu hem klorlu iken hem de klor uzaklaştırıldıktan sonra (sodyum tiyosülfat ile) belirlenmeli ve klor yan ürünlerine bağlı bir koku problemi olup olmadığı belirlenmelidir.
Birden fazla kişiye analiz yaptırılmışsa elde edilen TON değerleri birbiri ile çarpılır ve kişi sayısınca kökü alınır [örneğin: 5√(4x8x2x2x8) = 4].
tarafından güncellenmiştir.
